باغ شاهزاده یا شازده ماهان که در دامنه های خراسانی (شمالی) کوه های تیگران در چهار کیلومتری شهر ماهان جای دارد، همچون نگینی زیبا در دل کویر می درخشد.

احمدعلی خان وزیری در کتاب تاریخ کرمان پیرامون این باغ نوشته: باغ ناصریه را محمدحسن خان سردار ساخت و کاخ آن را ناصرالدوله ساخت.در این کتاب آمده است: این باغ که امروز باغ شاهزاده نامیده شده است و در نیم فرسنگی ماهان ساخته شده بدست عبدالحمید میرزا فرمانفرما فرمانروای کرمان در پایان دوره قاجاریه ساخته شده است. فرمانفرما برای ساختن این باغ از گوشه و کنار کرمان کارگر گرفت و بسیاری از توانایان در ساختن آن به زور کمک کردند تاجاییکه نهال درخت ها را نیز از هر گوشه ای آوردند.

گویند که چون آگهی مرگ ناگهانی ناصرالدوله را به ماهان بردند، سازنده ای که سردر ساختمان را به پایان می رساند زمانی که آگهی مرگ او را شنید تغار گچ را که به دست داشت به دیوار چسباند و خود از چوب بست پائین آمد وفرار کرد که این تغار گچ سال ها همچنان آنجا مانده بود. نمای پایه باغ مانند باغ های کهن ایران دارای دو کاخ با یک رشته آبنما و حوض های به هم پیوسته در میانه است که آن را یکی از زیباترین باغ های دیدنی ایران ساخته است. کاخ سردر، کاخ شاه نشین و گرمابه بخشهای های گوناگون این باغ را می سازند.کاخ بزرگ نخست مانند ساختمانی دو اشکوبه (طبقه) با ایوان های کمانی و سایه بانی آیینی بوده است. سال ها پیش اشکوب بالایی آن ویران شده که در سال ۱۳۷۰ به همان گونه نخست (دو اشکوبه) بازسازی شد.در گوشه خاوری (شرقی) باغ و نزدیک کاخ بزرگ گرمابه ای زیبا که دارای حوضهای آبگرم سنگی و دیوارهای کاشیکاری است، ساخته شده است. گرمابه باغ همزمان با بازسازی ساختمان نخست، بازسازی شده و هم اکنون موزه شده است. در بخش پیشین کاخ بزرگ، حوض بزرگی دارای ۵ فواره هست. این حوض که آبش از قناتی به نام تیگران سرچشمه می گیرد به پاشویه سنگی دور آن ریخته و از آنجا همانند آبشار روان می شود. در پی گردش آب از دو سمت گلکاری پیاده روها و رد هایی از سروهای بلند، چشم اندازی زیبا را پدید آورده است. مساحت باغ شازده نزدیک پنج هکتار و دارای درختان میوه گوناگون است.

از این باغ سالانه بیش از ۱۵۰ هزار گردشگر درونمرزی و برونمرزی دیدن می کنند.

باغ چشمه بلقیس چرام کهگیلویه نشانه ای از هنرمندانه ترین خرد بشری

این باغ توسط اسکندرخان چرامی بناشده و طرح این باغ کاملا ابتکاری از طرف اقای چرامی است .

درباره چشمة بلقیس چرام گفته شده است که ، از هر درختی که در هر سرزمینی از جهان بوده است، نمونه‏ای را در این باغ کاشته اند. زمین کشتخیز و دست نخورده چرام نشان داده است که گنجایش پرورش هر گونه گل و گیاهی را در دل خود دارد، به گونه ای که بیننده شیفتة گوناگونی گیاهی این باغ می‏شود. این باغ در دهانه کوه خراسانی (شمالی) ساخته شده و آب چشمة بلقیس به این باغ می‏ریزد. آب چشمه‏های دیگر در جویبارهای همبسته با زیربنای معماری درخور نگاه , تراس‏بندی شده و به استخر زیبای سرازیر می‏شوند.

باغ چشمه بلقیس چرام کهگیلویه گستره ای پردرخت است که در آغوش پرچینهای کوتاه سنگی جای گرفته است. باغی است در دره ای پیر که بیدهای مجنون را درون و گرداگرد خود سال هاست با زیبایی خویش شگفت زده کرده است. بوی نشای شالیزارها، چرام را دربر گرفته است و روستای کوچک قنبرآباد در کنار کشتزارها رخ می نمایاند جاده پیچ در پیچ ما را به باغ بزرگ و زیبای چشمه بلقیس می رساند. باغ بزرگ بر تپه و در قلب چشمه خروشان بلقیس نهاده شده است. درختان سرو، انار، لیموترش و شیرین، سیب،بید مجنون، انگور و نخل های آذینی و گیاهان گوناگون دیگر، گردامد پیچیده و شگفت انگیزی را ساخته نهرها پس ازگذر از جای جای باغ و تراوش خنکای خود به گردشگران،به استخری به پهنای ۱۰ متر و بلندای ۱‎/۵ متر می ریزد.

نهرهای بزرگ با معماری سنتی ویژه و پس از ریزش در استخر، دشت تشنه چرام را سیراب می کند. باغچه ای به پرتو (شعاع) ۴ متر در درون حوض آب، نشان از هنرمندانه ترین گونه ساخت بشر است. هیچ گردشگری دلزده نمی شود و چرامی ها، خود بیش از دیگران هوای پاک و مهربان چشمه بلقیس افسونگر را به شش ها فرو می برند. امروزه چشمه بلقیس کهگیلویه با گامهایی استوار و وفادار به میهن خود، میزبان هزاران گردشگر است که امید است با دست هایی پر از سبد هوای پاک و جانی پر از شادابی به سرپناه خود برگردند. چشمه بلقیس یکی از کششهای چشمگیر گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد است. این چشمه از سرزمینهای گرمسیری کهگیلویه و بویراحمد است و در ۲۳ کیلومتری شهر دهدشت، مرکز شهرستان کهگیلویه و ۴ کیلومتری شهر چرام ساخته شده است. چشمه بلقیس ۳۸ هزار و ۹۶۰ مترمربع پهنا دارد برخی می گویند در پایان دوره ساسانی به دست زنی به نام بلقیس ساخته شده است. باغ کنونی چشمه بلقیس در آغاز دوره پهلوی ساخته شده است. بخش چرام از شهرستان کهگیلویه در ۲۲۰ کیلومتری نیمروز باختری (جنوب غربی) یاسوج پایتخت (مرکز) استان کهگیلویه و بویراحمد است.

چند آتشکده به نام در ایران

آتشکده نیاسر

این آتشکده بدست شاهنشاه اردشیر بابکان ساخته شده است. پهنا و درازای آن 14 متر در 14 متر می باشد. این سازه پس از یورش تازیان ویران شد ولی سپس بدست مردم بازسازی گشته است و امروزه کم وبیش درست می باشد. نیاسر در 35 کیلومتری شمال غربی شهر کاشان استوار است و در سرزمینی کوهستانی در بلندیهای کرکس می باشد. چشمه ای باستانی به نام چشمه اسکندر نیز در آنجا هست. در نیاسر غاری که وابسته به دوره پارتیان بوده است نیز دیده می شود. به گمان بسیار این غار پرستشگاه میترایی بوده است که امروزه از جاهای دیدنی این شهر می باشد. اندازه های همگون بندهای آن افسون کننده است گونه ها سنگچینی از لاشه سنگهای بزرگ ناتراش تا تکه سنگهای تراشیده چهار گوش بالایی طاقنمای درها بر دوست داشتنی بودن و سادگی سازه می افزاید.

آتشکده قصرشیرین

بازمانده های آتشکده ساسانی دیگری در قصرشیرین از دوره پایانی آن زمانه و آتشکده های دیگری از سده های پیش تر، مانند آتشکده های تنگ چاک چاک، کوه خواجه (پارتی)، کازرون، فیروز آباد، همگی سوگندی است بر پایداری و گسترش این گونه ساخت و ساز. در همه اینها، گچبری آذینی پایه و نگارهای ریخته ای بیشتر از میان رفته و اندود کلفتی که زمانی دیوارهای سنگی ناهموار را می پوشاند فرو ریخته و دیوارهای لخت نمودار شده بیشتر از دیدگاه سادگی برشکوه سازه می افزاید

چهار تاقی بازه هور( رباط سفید )

یکی از کهن ترین نمونه های آتشکده گنبد داری که شاید وابسته به زمان پارتیان است سازه ی سنگی به نام بازه هور هفتاد کیلومتری جنوب شهر مشهد در گوشه شرقی روستایی به نام رباط سفید در ابتدای تنگه‌ ی بازه هور ساخته شده است. از نظر واژه ای بازه در پارسی دری به جایی از دیواره کوه گفته می‌شود که خورشید از میانه باز آن به گونه ای باشکوه و زیبا سپیده می زند و شاید نام بازه هور از همینجا باشد. از دید ویژگیهای ساخت شناختی این سازه نمایگر بخشی از ساختمایه های ساسانی است در نزدیکی از این سازه ویرانه‌هایی از دژ تاریخی به نام دختر و پسر برفراز بلندی دیده می‌شود.

آتشکده آذرگشنسب یا آذرجشنس

یکی از به نامترین و بزرگ ترین آتشکده های فلات ایران که در آذربایجان غربی در 49 کیلومتری شمال شرق شهر تکاب کنونی ساخته شده است و امروزه به آن تخت سلیمان می گویند. در دوره شاهنشاهی اشکانیان برجسته ترین پادشاه آذربایجان آریوبرزن و پسرش ارت وزد بوده است. بیشتر پادشاهان ایران پس از نشستن بر اریکه شاهنشاهی به نیاشگاه آذرگسشب آذربایجان می رفتند و به درگاه خداوند نیایش و سپاس و درود می فرستاده اند و سپس ارمغانهایی پیشکش می کردند. آتشکده شیر هم همان آذرگشسب است که خرابه های آن نزدیک تخت سلیمان است. ساخت این سازه به بیش از 3000 سال باز میگردد و در دفتر هفتم دینکرد در بند 39 سازنده آنرا کیخسرو پسر سیاوخش شناخته شده است که فر ایزدی به او رسیده بود. آذرگشسب در کنار دریاچه چیچست ساخته شده است و در گذشته کاخهای بسیار باشکوه و سترگ در دور تا دور آن سازه بوده است. این دریاچه به گونه خودجوش هر دم 44 لیتر آب از خود بیرون می دهد. آتشکده ساسانی پهنترین سازه های ساسانی است که تاکنون شناسایی و از زیر خاک بیرون آورده شده است. یک آتشکده دارای شماربسیاری اتاق است. در کانون سازه ی آتشکده بیشتر یک اتاق چهارگوش به گونه یک چهار طاقی با محراب آتش ساخته می شود. دومین اتاق ارزنده «یزشن گاه» است که در آن آتش را زمانی که برای نیایش در پیش دید نیست، فروزان نگهداری می کردند.

آتشکده بیشابور

چسبیده به قصر بزرگ بیشابور، بازمانده های آتشکده ای از همان زمان دیده می شود که هر چند نگاشت (نقشه) چهار گوش آن دارای آیین ایرانی است، از شگردهای ساختمانی روم بهره برداری کرده است. سازمایه های آذینی آن مانند سرهای گاو نر پشت در پشت به روشنی از شوش یا تخت جمشید رونوشت شده است. در بیشاپور تنها سازه های فرمانروایی در بخش شمالی شهر از زیرخاک بیرون آورده شده اند. این سازه ها را کاخی با نیایشگاه کناری آن به شمار می آورده اند ولی به گمان بسیار یک آتشکده بزرگ با یک میانسرا (حیاط) دارای در و راست گوشه (مستطیل) در گوشه جنوب شرقی بوده است. این میانسرا(حیاط) به ایوانی که هنوز کنده کاری نشده می رسد و در پشت آن تالار بزرگ چلیپایی بوده است که زمانی بر بخش میانی آن بزرگترین گنبد ساسانی (به کلفتی 22 متر) زده شده بوده است. این سازه شاید جایی پاک بوده است.

گندم بریان تپه اى به پهنای ۴۸۰ کیلومتر مربع است که از گدازه هاى سیاهرنگ آتشفشانى پوشیده شده است. این تپه به نام گرمترین سرزمین کره زمین از سوى پروفسور پرویز کردوانى شناسانده شده است که دماى آن در سایه در تابستان به ۶۷ درجه سلیسوس مى رسد و به راستی سرزمین گرمایى کره زمین بشمار مى رود.

«گندم بریان» یا «ریگ سوخته» در ۸۰ کیلومترى شمال شهر شهداد در کویر لوت استوار است و از این رو که راهو راه شناسانده شده ای ندارد دستیابى به آن به سختى و تنها با همراهى شمار کمی که آشنا به راه ها هستند شدنی است. این تپه هم از رویکرد زمین شناسى و هم کشش گردشگرى نیاز به بازشناسى بیشتر دارد و باید زمینه دستیابى آسانتر دوستداران به آن نیز فراهم شود. دماى هوا از آبان تا فروردین در این سرزمین کره زمین دلپذیر است و تنها در همین زمان است که مى توان به گردش در گندم بریان فکر کرد.

کویرشهداد

کویر شهداد بخشى از کویر لوت به شمار مى رود. سرزمینى با پدیده ها و شگفتى هاى ناشناخته که مى تواند پنجره اى نو به گردشگری ایران بگشاید. کویر، تنها یک آب و هوا و سرزمین نیست، خوب که بنگریم تن پوش فرهنگ و دیرنه شناسی را هم بر تن لوت و لختش مى بینیم. در کنار سرزمینهای باستانى و مزه شیرین پرتقال و خرماى بزمانى شهداد براى همه دوست داشتنی است.در کنار کشش هاى یاد شده، رود دایمى شور با بــــــلورهاى زیباى نمک، تپه گندم بریان، گدار باروت، نمک هاى تخم مرغى شکل، سرزمین بدون زندگی و باکترى درون کویر، بوته هاى گز(نبکا ) در کنار آن، زیبایى کویر را صد چندان کرده اند. جایى که همچون کره هاى ناشناخته نیاز به شناسایى بیشتر دارد.
شب کویر هم که خیال انگیز و ستودنی است چنـــــانکه در هیچ جاى دیگرى نمى توان شب هاى سرمه اى و پرستاره را این چنین دید.
شربت «کاشکیلو» از شکوفه هاى نخل هاى این سرزمین بدست مى آید درختان گز با جمع شدن شن هاى روان در دورشان مانند گلدان هاى بیابانى در کنار راه خودنمایى مى کنند. به این تپه ها و گزها، نبکا گفته مى شود که بلندای برخی از آنها تا ۱۵ متر هم مى رسد. بلندترین نبکاى دنیا با ۱۵ متر بلندی در روستاى کریم آباد شهداد وجود دارد. هرچه جلوتر مى رویم زمین از پوشش گیاهى خالى تــر مى شود و تنها ۵ کیلومتر پس از ده سیف در ۳۰ کیلومترى شهداد، پوشش گیاهى ناپدید مى شود و کویر تا آنجا که چشم کار مى کند آغوش به رویمان مى گشاید.
کلوت ها که مانند یک شهر بزرگ از دور دیده مى شوند گندم بریان در کیلومتر ۴۵ از راه ماشین رو جدا مى شود و از راه قدیمى که کاروان هاى شتر تا دهه ۳۰ و برخى کامیون ها تا دهه ۷۰ از آن بهره می بردند سراب در کویر موج مى زند و کلوت هاى کوچک و بزرگ قایق وار بر آن شناورند. خدا در کویر بدون سفال و متال، رنگ و سنگ، شهرى آفریده که دیری از دیدنش گیج مى شوى.
درازای سرزمینی که کلوت ها در آن جاى دارد ۱۴۵ کیلومتر و پهنای آن حدود ۸۵ کیلومتر است. شهرى بدون زندگی و با ۱۱ هزار کیلومتر مربع گستردگی که از شهرهاى بزرگ جهان بزرگتر و زیباتر است. ۷۵ کیلومتر از شهداد و ۳۰ کیلومتر از راه ماشین رو شهداد به نهبندان دور است و نمک هاى که مانند تخم مرغ هستند در اینجا دیده می شود
در این سرزمین از این رو که نزدیک به رود شور است با پریدن آب، نمک برجاى مانده است و با گذشت زمان، آب در ستون هاى پدید آمده بالا آمده و بر بلندای نمک افزوده شده است و در پایان نمک به مانند تخم مرغ، گنبدهاى کوچکى ساخته است.
هزار متر آن سوتر به رود شور با بستر سفید رنگ و پوشیده از نمک مى رسیم. گندم بریان با لبه اى سیاه رنگ در سمت راست رود دیده مى شود. روی زمین از سنگریزه هاى سیاه پوشیده شده است. سنگ هاى سیاه آتشفشانى زیبایى بسیاری به آن داده اند. تپه گندم بریان با سنگ هاى آتشفشانى سیاهرنگ پوشیده شده است. سنگ ها هر یک به ریختی درآمده اند و فرسایش بادى در درازای سالیان دراز نگاره هاى زیبایى را از همنشینى سنگ و شن آفریده است.

چرا گندم بریان
مردمان شهداد به تپه گندم بریان، ریگ سوخته هم مى گویند. چون پهنه ی تپه از گدازه هاى سیاه رنگ پوشیده شده مردم در گذشته ریگ سوخته مى گفتند که هنوز هم اینگونه است.
گفته مى شود کاروانى ناچار به ریختن بار گندم خود در این سرزمین شده است. پس از چند روز که از شهداد شترهاى تازه نفس براى جابجایی گندم و رفتن راه مى آورند می بینند گندم هایشان برشته، بو داده شده یا بریان شده است و آن زمان به این تپه گندم بریان هم مى گویند.
دیدگاه زمین شناسان
سنگ هاى تپه گندم بریان را گدازه هاى آتشفشانى است که در پیامد آتشفشان در پهنه بسیاری پخش شده اند. این سنگ ها قلیایى (بازى) و آذرین بیرونى هستند .

غار سهولان

غارهای بسیاری که در استان آذربایجان غربی هستند همواره کششی برای بیشتر گردشگردان بوده است که می توان از بنامترین آنها غار سهولان را نام برد. این غار در 35 کیلومتری شهرستان مهاباد و جاده مهاباد-بوکان هست و از چند تالاب بزرگ که به وسیله دالان های آبی به هم راه دارند ساخته شده است. بلندای سقف غار از روی آب در حوضچه آخر 50 متر و گودی آب در حوضچه وسط به 35 متر می رسد.

این غار به تازگی در میان ایرانگرادان بنام شده و به تندی جایگاه ویژه ای به نام یکی از مهم ترین غارهای آبی ایران یافته است. این غار تا اندازه ای همانند غار علیصدر همدان است با این دگرگونی که بخش شناخته شده آن هم اکنون چندان بلند نبوده و قندیل های بسیار زیبا و فراوان در غار علیصدر را به شمار کم می توان در این غار دید.غار سهولان دارای دو در است که به هم راه دارند و می توان از هر یک از آنها درون غار رفت و از در دیگری بیرون آمد. بعد از درون غار رفتن و پس از طی راه پیاده سوار قایق خواهید شد و به دیدن غار خواهید پرداخت. هم اکنون به مهر نور پردازی درونی غار که با لامپ ها و نورافکن های گوناگون چراغانی شده، دیدگاههای شگفت انگیزی را می توان دید؛ ته نشینهای درون غار نگاره های گوناگونی دارد: پای فیل، عروس دریایی، خفاش و... که به همراه قندیل های زیبای غار آنرا بسیار دیدنی کرده است کلمه سهول در زبان کردی به چم (معنی) یخ می باشد که شاید از این رو این غار نام گذاری شده است که این غار دارای یخ بندان های بلند زمستانی و خنکای تابستانی آن است. هم اکنون می توان با خودرو تا نزدیکی غار رفت و تنها راه کوتاهی را ناچار به پیاده روی خواهید بود. نکته دیگر اینکه این غار لانه کبوترها هم هست که همواره شماری کبوتر در آن زندگی می کنند.

بر سر راه غار، سرزمینی است که پرچمی با نام "جاذبه معکوس" در کنار جاده دیده می شود. شاید در این سرزمین با بودن سرازیری جاده بر اثر کشش کوه، شتاب خودرو کاهش می یابد. می گویند این پدیده بیشتر برای ماشین های سنگین و مینی بوس ها پیش می آید. و این از آن روست که سنگ هایی با سرشت کشش کهربایی (مغناطیسی) در کوههای کنار جاده می باشد؛ که خود پدیده شگفتی است.